کثرت گرائی در تفکر اسلامی بخش هفتم

بِسۡمِ ٱللهِ ٱلرَّحۡمَـٰنِ ٱلرَّحِيمِ

کثرت گرائی در تفکر اسلامی

بخش هفتم

منبع   و مأخذ : تدبرالقرآن ، اثر تفسیری مولانا امین احسن اصلاحی (رح)

نویسنده و مترجم : عبدالبصیر صهیب صدیقی 

تاریخ نشر : 07.04.2023

نظم قرآنکریم به حیث مجموع:

آنچه در گذشته بیان شد متعلق به نظم داخلی هر سورۀ مباترکه است یعنی هر سورۀ مبارکه یک وحدت مستقل را به صورت یک بافت واحد به فهم می‌رساند و عنوان سوره و موضوع آن ( عمود ) آن است و تمام اجزاء کلام با عنوان و موضوع سوره رابطۀ بسیار نزدیک و ارگانیک دارد.

حال اگر به خواهیم که فراتر دید خود را وسیع سازیم و آن اینکه قرآن کریم به صورت مجموع یک نظم مخصوص و خاص را دارا است که از یک پهلو و جهت بالکل واضح و آشکار است که برای هر شخص قابل فهم است ، اما از جانبی و از جهتی مخفی و پوشیده است که با تدبر و تعمق رخ از نقاب می‌کشد یعنی مدارج فهم قرآن کریم در زمانه های تاریخ و در بستر تاریخ مربوط به جولان فکر در امر مفتوح و پوشیده است و گذشته را به حال انتقال دادن است ، بدون اینکه گذشته ضایع شود و از بین برود وترکیب گذشته و حال را به آئینده سپردن است و این همان پویائی فهم قرآن کریم دربستر تاریخ است.

توضیح و واضح ساختن هردو مورد ضرورت بحث است که به اجمال به آن پردازش قصد و مرام است.

1 ـ نظم کل قرآنکریم از جنبۀ ظاهری:

اگر به ترتیب قرار گرفتن سوره‌های مبارک در مصحف نظر انداخته شود ، صاف و شفاف و واضح به نظر می‌آید که مجموع سوره‌های مبارکه که متشکل از سوره‌های مکی و مدنی است به هفت گروپ تقسیم شده‌اند طوریکه هر گروپ از یک و یا بیشتر از یک سورۀ مبارکۀ مکی آغاز می‌شود و با یک و یا بیشتر از یک از سوره‌های مبارکۀ مدنی ختم می شوند.

آغاز هر گروپ با سوره‌های مبارکۀ مکی است و ختم و اختتام از آن از سوره‌های مدنی است.

الف ـ گروپ اول ازسورۀ مبارکۀ الفاتحه آغاز و شروع می‌شود و به سورۀ مبارکۀ المائده ختم می شود.

در این گروپ اول ، سورۀ مبارکۀ الفاتحه مکی است و چهار سورۀ مبارکه این گروپ مدنی هستند.

ب ـ در گروپ دوم سورهای مبارکۀ الانعام و الاعراف هردو مکی اند و انفال و توبه سوره‌های مبارکۀ مدنی اند.

ت ـ در گروپ سوم 14 سوره‌های مبارکه از ( سورۀ مبارکه یونس ـ سورۀ مبارکۀ مومنون) سورۀ های مبارکۀ مکی اند و در اخیر این گروپ سورۀ مبارکه نور مدنی است. در این گروپ دو سورۀ مبارکه رعد و حج را بعضی از مفسرین در کتگوری سوره‌های مبارکۀ مدنی به شمار می‌آورند ، در حالیکه این نادرست است و من در تفسیر متعلق به این سوره‌های مبارکه توضیح داده ام.

ث ـ گروپ چهارم با سورۀ مبارکه فرقان آغاز می‌شود و به سورۀ مبارکۀ احزاب ختم می‌شود در این گروپ هشت سورۀ مبارکه مکی اند و تنها سورۀ مبارکه احزاب مدنی است.

ج ـ گروپ پنجم از سورۀ مبارکۀ سبا آغاز می‌شود و به سورۀ مبارکۀ حجرات به پایان می رسد. در این گروپ 13 سورۀ مبارکۀ مکی شامل است و در آخر 3 سورۀ مبارکه مدنی قرار دارند.

ح ـ گروپ ششم با سورۀ مبارکۀ ق آغاز می‌شود و به سورۀ مبارکۀ التحریم ختم می یابد. در این گروپ 7 سورۀ مبارکه مکی است و و در آخر 10 سورۀ مبارکۀ مدنی قرار دارد.

در این گروپ بعضی از مفسرین سورۀ مبارکۀ الرحمن را مدنی قار داده‌اند ، در حالیکه در توضیحات تفسیری این سورۀ مبارکه استدلال بر این است که این سورۀ مبارکه مکی است.

خ ـ گروپ هفتم از سورۀ مبارکه ملک آغاز می‌شود و به سورۀ مبارکۀ الناس ختم می شود. به نزد من ترتیب سوره‌های مکی و مدنی همان‌گونه است که در گروپ های دیگر همان ترتیب اند. و لاکن در این گروپ در مورد مکی بودن و مدنی بودن سورۀ مبارکۀ الدهر و برخی سوره‌های مبارکۀ این گروپ اختلاف است ، به این دلیل در متن تفسیر بحث تفسیری را از این لحاظ هم به خود اختصاص داده اند.

این ترتب سوره‌های مبارکه قرآنکریم را هر شخص صاحب علم و دانش میداند که اتفاقی و تصادفی نیست ، بلکه توقیفی است .

این همان ترتیب است که قرآن کریم در لوح محفوظ به این ترتیب است. یعنی ترتیب مصحفی قرآنکریم ترتیبی مطابق به ترتیب لوح محفوظ است.

این همان ترتیبی است که جبریل (علیه‌السلام) در هر سال ماه مبارک رمضان المبارک بر پیامبر صلی الله علیه وسلم قرآن کریم را تلاوت و مذاکره می کرد.

به مطابق این تفسیر صحابه رضی الله تعالی عنهم درهر  سال ماه مبارک رمضان الکریم قرآنکریم را بر همدیگر تلاوت میکردند و مصحف عثمانی هم به این ترتیب در دستان امت مسلمه قرار گرفت.