بسم الله الرحمن الرحیم

تکثرگرائی در تفکر اسلامی

بخش دوم

منبع و مأخذ : تدبرالقرآن ، اثر مولانا امین احسن اصلاحی

ترجمه از : عبدالبصیر صهیب صدیقی

تاریخ انتشار :28.03.2023

1 ـ وسائل و ذرایع داخلی فهم قرآن کریم:

الف ـ زبان قرآنکریم

زبان قرآنکریم یا لسان قرآنکریم عربی است آنهم لسانی که در فصاحت و بلاغت اعجاز دارد ، از انس و جن کسی قدرت و توانائی آنرا ندارد که کلامی مثل قرآنکریم بیاورد و کتابی چون قرآنکریم تدوین کند/

از جملۀ شعرای سبعه لبید آخرین آنها است ، لبید همان شاعری است که بر یک شعرش که در بازار عکاظ نصب شده بود ، تمام شعراء سجده ریز شدند و سجده کردند و جبین تحسین سائیدند. و این شعر به عنوان یک اعجاز ادبی بر دروازۀ خانۀ کعبۀ الشریفه آویزان شد.

لبید بعد ها مسلمان شد و به رسالت رسول الله صلی الله علیه وسلم ایمان آورد. لبید پس از مسلمان شدن شعر گفتن را ترک کرد.

لبید شاعری بود که دیگر شعراء بر مقام ادبی اش سجدۀ تحسین می پاشیدند در شعر گفتن ملک الشعراء زمان خود بود و مظهر کامل در فصاحت و بلاغت بود ، بر همه سؤال بر انگیز بود که چرا سرودن شعر را ترک گفت.

در این رابطه کسی از لبید پرسید که حال شعر نمی سراید ، چرا؟

لبید در پاسخ سؤال تعجب برانگیز چنین بر زبان آورد که : آیا بعد از نزول قرآنکریم  گنجایش شعرا سرودن است؟

در برابر اعجاز بلاغت و فصاحت قرآنکریم اعتراف این شاعر بلند آوزه و سر تسلیم نهادن و سپراندازی آن در پیشگاه اعجاز قرآنکریم به این معنی است که اعجاز ادبی قرآنکریم فصاحت و بلاغت عرب را مات کرد. و نگاه ادبی زمانه در برابر فصاحت و بلاغت قرآنکریم پائین دوخته شد.

با این درجۀ بلند و بالای فصاحت و بلاغت قرآنکریم ، خوبی ها و لطافت های که در این فصاحت و بلاغت وجود دارند ، مشکل است که به تمام معنی درواژه ها و لغت های  ترجمه ها و تفاسیر ارائه شوند ، بلکه مهمتر از همه این است که بر ذوق لسان قرآنکریم ترکیز شود و ذوق  لسان قرآنکریم را باید فهمید.

ره یافتن به ذوق یک لسان کار سهل و ساده نیست برای درک و فهم آن رجحان فطری ، طبیعت و لطافت ذوق با وجود  آن اشراف بر واژه ها ، لغات و ممارست در کاربر لسان ضروری و اهم است.

بعد از سالها محنت و مشقت در کار است تا بتوان به فهم ذوق یک لسان نائل آمد. و اگر زبان زبان مادر نباشد مشکلات رسیدن به دریافت ذوق دوبرابر و یا سه برابر می شود.

چنانکه در بخش اول تذکار رفت که برای فهمیدن ذوق قرآنکریم ضروری است تا به ادبیات دورۀ جاهلیت مراجعه کرد. در این مراجعه است که انسان درک و فهم می کند که مقام و منزلت ادبی و هنری قرآنکریم چه اندازه بلند مرتبه است و آنهم در حد اعجاز.

این هم مسلم است که ادبیات زمانۀ جاهلیت از دست برد حوادث مصؤن نمانداست و یک بخش بزرگ آن در تاریکی های تاریک تاریخ مدفون شده است ، اما باز هم آن مقدار موجود است که به کار یک مقایسه در رابطه با فصاحت و بلاغت قرآنکریم آید.

سال ها قبل دیوان های شائع شدند که قبلا مفقود بودند و در این دوان های کلام شعرء قابل دریافت اند که قبلا در دست رس نبودند و این دیوان ها ذخایر عمدۀ کلام شعراء عرب زمان جاهلیت را در خود جا داده اند.

گرچه در این دیوان ها یا مجموعۀ  ادبی ، کلام منحول (بدریخت و ناقص ) نیز شامل است و لاکن ذوق عربیت به آسانی قابل فه است که بین منحول و خالص فرق و تفکیک کند.

جاحظ و این حدید و برخی دگر اولین کسانی بودند که از  ادبیات جوهر ریز خطباء زمانۀ جاهلیت  عرب ، خوشه چینی کردند و این مجموعه های ادبی برای درک و فهم ادبیات عرب و ذوق آن موجود اند.