Dari

بسم الله الرحمن الرحیم افکار علامه اقبال لاهوری نویسنده : داکتر پروفیسور  عابد صدیقی مترجم : عبدالبصیر صهیب صدیقی تاریخ انتشار: 19.01.2024 علامه اقبال لاهوری شخصیت برجستۀ شرق ، فیلسوف و شاعر و نظریه پرداز در عرصۀ دانش دینی فصلی از از کتاب دانش شرق که باید خوانده شود و نظریاتش در پرتو علوم جدید به نقد گذاشته شود تا این فصل از کتاب دانش بیشتر پربار و کار آمد شود. بهترین شیوه در این راستا مطالعۀ دقیق خطبات این شخصیت بزرگ است که تحت عنوان ( احیای فکر دینی در اسلام ) گردآوری شده‌اند . برای یک مقدمه بهتر است که از تفسیر مختصر خطبات که توسط پروفیسور عابد صدیق به رشتۀ تحریر درآمده استفاده کنیم و بعد به عناوین خطبات ( احیای فکر دینی در اسلام ) نظر دقیق انداخت . جائزۀ مختصر افکار علامه اقبال در مرقومۀ پروفیسور عابد صدیق بر گرفته از خطبات علامه اقبال است ، این مرقومه به زبان اردو رقم زده شده است که ترجمۀ یا برگردان آنرا به طور اختصار تقدیم میدارم.

: تذکر قابل توجه .این عنوان اصلاح و اختصاری از همان عنوان اهمیت سنت است که پی دی ایف آن قبلا به غرض مطالعۀ علاقه مندان بحث های علمی ـ دینی در ویب سایت تحلیل ارائه شده است در ارائه قبلی خواندن متن با استفادۀ فونتی که معمول نیست ، معضلات زیاد داشت و در این تلاش سعی گردید تا هم فونت دیگر انتخاب شود و هم اختصار لازم صورت گیرد تا انسجام موضوعات موردبحث در یک بافت قابل فهم باشند. سنت و احادیث مبارک رسول الله  صلی الله  علیه و سلم بخش اساسی فهم دینی  اسلامی اند بدون آن‌ها فهم دینی (اسلامی)  میسر نمی‌آید و بخصوص زمانیکه تأویل کننده و مفسر یا فاعل شناسائی اندیشه‌های خود را بر متن تحمیل کند ، تعدد و تکثر برداشت تأویلی و تفسیری محتوم است و آن تعدد و تکثر تأویلی وقتی باهم متضاد می‌باشند در اجتماع بشری راقم مناسبات تباعدی و متخاصم و متضاد می‌گردند و از اینجا است که راه برای جنگ‌ها و تخاصمات باز می‌شود و به جنگ و پدیده‌های مرتبط به جنگ که بر اغراض و امیال انسانی ابتناء دارند تقدس می‌بخشد که در نتیجه این جنگ و پدیده‌های مرتبط به آن اساسات زندگی صلح آمیز انسان‌ها را تخریب می‌کنند و لهیب این جنگ خانمان سوز چنان گسترده می گردد که هست و بود انسان را می سوزاند و به خاکستر مبدل می سازد چنانکه تجارب زیستۀ انسان ها نشان میدهند و این در صورتی است که بدون مراجعه به سنت رسول الله صلی الله علیه وسلم فهم دینی…

تفسیر و تأویل نویسنده و مترجم : عبدالبصیر صهیب صدیقی مأخذ و منبع : تفسیر الکشاف  جلد اول تاریخ انتشار : 08.10.2023 پرداختن به موضوع تفسیر و تأویل در فهم متون معتبر دین اسلام ( بخصوص قرآنکریم و احادیث و سنت مطهر رسول الله صلی الله علیه وسلم )از اهمیت اساسی و ویژه برخوردار است . عدم تفکیک واژه‌های تفسیر و تأویل در مواردی که باید تفکیک شوند ، فهم را انسجام و دقت عاری می‌سازد پراگندگی ، پاشانی و ابهام را در فهم سبب می‌گردد. با در نظر داشت تفکیک این دو لفظ یا واژه است که چگونه معانی تثبیت می‌شوند و یا هم تکثر و تنوع معانی محتمل در انطباق با متن رخ میدهند . تفکیک این دو واژه این را ممکن می‌سازد که پویائی اندیشۀ تفکر اسلامی را در تنوع و تکثر برداشت‌ها و استنباطات که جواز آن‌ها را خود متن میدهد تبیت کرد و کثرتی که بر وحدت ابتناء دارد ، آنرا تثبیت کرد.

بِسۡمِ ٱللهِ ٱلرَّحۡمَـٰنِ ٱلرَّحِيمِ نگاه قرآن در رابطه به زن تبعیض‌آمیز نیست(بخش اول) نویسنده : سلیم صائب بخش اول تاریخ انتشار: 29.07.2023 اعتبار بخشی قرآن به مرد و زن متوازن و منصفانه است. نگاه قرآن در رابطه به زن و مرد متوازن و عادلانه است. قرآن تفاوت‌های فزیولوژیکی را نشانۀ برتری یک‌طرف بر طرف دیگر به حساب نمی‌آورد؛ زیرا اصل و سرچشمه¬ی وجود همه ی انسان‌ها یکی¬است و همه خاکی و آدمی‌نژادند؛ اما وقتی سخن به تفسیرها و فهم‌های بشری می‌رسد، متأسفانه باورهای ما شیرازه پیدا می‌کنند و جایگاه زنان در اسلام به رنگ خاکستری درمی‌آید و عامدانه به زیر کشیده می‌شود. آنانی که در گذر تاریخ چلچراغ‌هایی را برای فهم کتاب خدا روشن کرده‌اند، همه ظرفیت‌های بزرگ و قابل‌احترام‌اند؛ اما از این نکته نباید غافل بمانیم که آدم‌ها همه فرزندان زمانه¬ها و محیط‌های اجتماعی خویش‌اند. رویکرد ما انسان‌ها اغلباً معلول محیط‌ها و فرهنگ‌هایی‌است که ما در آن¬ها چشم به دنیا گشوده، تربیت‌دیده، رشد کرده و بزرگ‌شده‌ایم. استثنا در این میدان، یک رویداد نادر و شاید معدوم است. بنا به همین دلیل هندوان هندو، یهودیان یهودی و مسلمانان همیشه، مسلمان باقی می‌مانند. این قصه در درون گرایش‌های دینی، مذهبی و فرهنگی معین، نیز صدق می‌کند. وقتی فردی در محیط تربیتی خاص و معینی آموزش ببیند، لاجرم در همان بیشه پهلو می‌زند و از همان آب و گل دفاع می¬نماید و اینجاست که شیخ‌های عربستان سعودی شیعیان را رافضی و کافر می¬خوانند و آخندهای شیعی سنی¬ها را ناصبی و حرام‌زاده می¬دانند. پس می‌توان گفت که آدم‌ها همه و یا اغلباً فرزند…

بِسۡمِ ٱللهِ ٱلرَّحۡمَـٰنِ ٱلرَّحِيمِ عقیدۀ توحیدی در یونان باستان نویسنده : عبدالبصیر صهیب صدیقی تاریخ انتشار : 24.06.2023 1 ـ اهمیت بسزای دارد که در تعمق و نظر موشگافانه بر تاریخ یونان باستان عقیدۀ گمشدۀ توحیدی را یا به صورت واضح و یا هم نشانه‌های انرا در یابیم و فهم کنیم. 2 ـ این مورد که بخشی از مطالعۀ سیر اندیشه که به اخلاقیات ارسطوئی اختصاص دارد نیز حرف و حدیث واضح از توحید و نشانه‌های آن در رابطه با اخلاقیات دارد. 3 ـ گزاره های متافزیکی و اخلاقی دستگاه فکری ارسطو دریک بافت واحد قرار ندارند و یک مجموعۀ متضاد را نشان میدهند. 4 ـ در بخش متافزیک ، ارسطو به جنبانندۀ ناجنبیده معتقد است است که تعداد این جنبانندۀ ناجنبیده به بیش ازچهل بالغ می‌گردد 

  بِسۡمِ ٱللهِ ٱلرَّحۡمَـٰنِ ٱلرَّحِيمِ سوسیالیزم اسلامی نویسنده : عبدالبصیر صهیب صدیقی تاریخ انتشار : 12.05.2023 افغانستان سرزمین آزادگان ، دیار درد ها و رنح ها ، دیار که ایتام اش یعنی یتیم هایش در فقدان پدران شان هنوز اشک های گرم برگونه های رنگ پریده دارند ، مادران و پدران ، خواهران و برادران در غم کشته شده هایشان و عزیزان معیوب شان دل های حزین دارند. با وجود این همه درد ها و آلام براین مفتخر اند که در معرکۀ آزادی در آزمون تاریخ سربلند بوده اند و قامت شان راست و قدم های شان استوار. از این که پس از هر پیروزی که آزادی را حاصل کرده اند ، یغما گرانی در کمین نشسته با فریب و تزویر آزادی کسب شده را به یغما برده اند ، بساط فساد ، رشوه ، اختلاس ، غدر و خیانت را هموار کرده اند و در آشفته بازار فساد ، رشوه و اختلاس ، غدر و خیانت آزادی را به دار آویختند و آزادگان را به ماتم نشاندند. یا هم افسون قرائت انحرافی از دین بسان زنجیر، آزادی را در بند کشیده و با تیغ بی رحمی گلویش را دریده تا صدای آزادی را در این خطۀ آزادگان خفه کند و در ماتم آزادگان ، سرود شادی سردهد. تا هنوز و هم اکنون پس از گذشت سالیانی درد ها وآلام بی شماری در جامعۀ ما محسوس است و مفاهیمی که با درد ها و آلام نسبت مستقیم و غیر مستقیم دارند زخم های روحی و روانی را در فرد فرد…

بِسۡمِ ٱللهِ ٱلرَّحۡمَـٰنِ ٱلرَّحِيمِ مکاتب فکری و تفسیری شبه قارۀ هند کثرت گرائی در تفکر اسلامی ( در پیوست با هشت بخش گذشته یا بحث استنتاجی از هشت بخش گذشته ) بخش نهم نویسنده : عبدالبصیر صهیب صدیقی تاریخ نشر : 13.04.2023 آنگاه که علوم تفسیر قرآنکریم در شبه قارۀ هند روز تا روز بی رمق شده می‌رفت و اهتمام بر تفسیر قرآنکریم به حد زیاد تقلیل یافت و در این راستا تلاش های شاه ولی الله دهلوی تعمیم نیافت تا اینکه  در قرن نوزدهم بار دیگر مورد توجۀ علماء و دانشمندان عرصۀ دینی قرار رفت و شایان ذکر ست معارف اسلامی در شکل مکاتب فکری فقهی در زمانیکه علوم تفسیر از توجه جدی برحوردار نبودند ، بیشترین اهتمام را از آن خود ساخته بودند. قرن دوم هجری که در تاریخ تفکر اسلامی از اهمیت توجۀویژه برخوردار است یعنی در این قرن بر اساس نفوذ و ترویج فلسفۀ یونان باستان ، فتنۀ انکار حدیث سربلند کرد که علم بر دار این فتنه مکتب کلامی معتزله معروف است. این موج با تلاش وسیع مفسرین ، محدثین ، دانشمندان عرصۀ زبان فرو نشانده شد ، تا اینکه به نحوی دیگری در قرن نوزدهم در شبه قارۀ هند ، مصر و عراق فتنۀ انکار حدیث سربلند کرد که این فتنه انکار با سپردن تفسیر و فهم قرانکریم به علوم طبیعی یا علوم ساینتفیک همراه شد که بسیاری از معارف قرآنی بر اساس علوم طبیعی و ساینسی یا توجیه شدند و یا اینکه انکار شدند.

بِسۡمِ ٱللهِ ٱلرَّحۡمَـٰنِ ٱلرَّحِيمِ کثرت گرائی در تفکر اسلامی بخش هشتم مأخذ و منبع : تدبرالقرآن ، اثر مولانا امین احسن اصلاحی (رح) نویسنده و مترجم : عبدالبصیر صهیب صدیقی تاریخ نشر : 10.04.2023 2 ـ نظم پوشیده و مخفی در قرآنکریم اگر تلاوت هفت گروپ قرآنکریم مسلسل و مکرر انجام شود و این تلاوت با غور و تدبر صورت گیرد حکمت‌های بسیاری بر روی تلاوت کننده مفتوح و مکشوف خواهد شد که میتوان بر برخی اشاره ها داشت. الف ـ طوریکه برای هر سورۀ| مبارکه عمودی خاصی است که تمام اجزاء کلام به آن عمود وابسته اند ، به همین گونه هر گروپ یک عمود جامع دارد و که تمام سوره‌های مبارکۀ گروپ به آن عمود جامع بستگی دارند و بر گرد آن میچرخند. مطالب هر گروپ مشترک اند اما نشان عمود هر گروپ در همه اجزاء ( سوره‌ها ) برجسته و چشمگیر است . در این مجال و مقام بیان خصوصیات هر گروپ مناسب نیست و این بیان خصوصیات هر گروپ در تفسیر هر گروپ مورد بحث قرار گرفته‌ است. این را در نظر باید داشت و ذهن نشین کرد که در یک گروپ رنگ قانون و شریعت غالب است و در گروپی هم بیان تاریخ ملت ابراهیمی عمده و اساسی است و در گروپی هم در کشمکش حق و باطل سنن الله تبارک و تعالی بیان شده‌اند ، در گروپی هم توحید بیان اصلی است و در گروپ دیگر نبوت و رسالت و خصائص و امتیازاتش ، لوازم و مقتضیاتش بحث عمده و اساسی اند. در گروپی…

بِسۡمِ ٱللهِ ٱلرَّحۡمَـٰنِ ٱلرَّحِيمِ کثرت گرائی در تفکر اسلامی بخش هفتم منبع   و مأخذ : تدبرالقرآن ، اثر تفسیری مولانا امین احسن اصلاحی (رح) نویسنده و مترجم : عبدالبصیر صهیب صدیقی  تاریخ نشر : 07.04.2023   نظم قرآنکریم به حیث مجموع: آنچه در گذشته بیان شد متعلق به نظم داخلی هر سورۀ مباترکه است یعنی هر سورۀ مبارکه یک وحدت مستقل را به صورت یک بافت واحد به فهم می‌رساند و عنوان سوره و موضوع آن ( عمود ) آن است و تمام اجزاء کلام با عنوان و موضوع سوره رابطۀ بسیار نزدیک و ارگانیک دارد. حال اگر به خواهیم که فراتر دید خود را وسیع سازیم و آن اینکه قرآن کریم به صورت مجموع یک نظم مخصوص و خاص را دارا است که از یک پهلو و جهت بالکل واضح و آشکار است که برای هر شخص قابل فهم است ، اما از جانبی و از جهتی مخفی و پوشیده است که با تدبر و تعمق رخ از نقاب می‌کشد یعنی مدارج فهم قرآن کریم در زمانه های تاریخ و در بستر تاریخ مربوط به جولان فکر در امر مفتوح و پوشیده است و گذشته را به حال انتقال دادن است ، بدون اینکه گذشته ضایع شود و از بین برود وترکیب گذشته و حال را به آئینده سپردن است و این همان پویائی فهم قرآن کریم دربستر تاریخ است. توضیح و واضح ساختن هردو مورد ضرورت بحث است که به اجمال به آن پردازش قصد و مرام است. 1 ـ نظم کل قرآنکریم از جنبۀ ظاهری: اگر به…

بِسۡمِ ٱللَّهِ ٱلرَّحۡمَـٰنِ ٱلرَّحِيمِ کثرت گرائی در تفکر اسلامی بخش ششم منبع و مأخذ : تدبرالقرآن اثر تفسیری مولانا امین احسن اصلاحی (رح) نویسنده و مترجم : عبدالبصیر صهیب صدیقی تاریخ نشر : 05.04.2023 پیوسته به گذشته این جهت علمی و نظری مسأله است که بیان شد ، از دید سیاسی و اجتماعی نیز مسأله خیلی اهم است. هر شخص میداند و آگاه است که شیرازه بندی و استحکام امت مسلمه بر اساس قرآن مجید است که از آن به حبل الله متین تعبیر شده است و به تمام افراد امت هدایت داده شده است که همه باهم به این ریسمان الهی چنگ بزنند و از تفرق بپرهیزند . این تقاضای فطرت است که هر قدر در میان ما اختلافات بروز کنند ، برای حل و فصل آن اختلافات باید به قرآن مجید رجوع کنیم ، لاکن این بد قسمتی ما است که در مورد خود قرآنکریم آراء ما مورد اتفاق نیست ، در تأویل بسیاری از آیات مبارکه کثرت اقوال و در بعضی موارد تناقض و تضاد در آراء و اقوال و عدم وجود معیار در شناخت قول صحیح واقعاتی اند که با آن‌ها مواجهیم. اگر در تأویل کلامی اختلافی واقع شود ، برای رفع آن اختلاف اولتر از همه سیاق و سباق و نظام کلام اطمینان بخش است ، لاکن در مورد قرآن کریم ، مشکل این است که بسیاری از مردم قرآنکریم را از نظم درونی و یا نظام عاری میدانند و اکثر اختلافات فقهی بر بستر این مشکل زاده شده‌اند و بوجود آمده‌اند ، اگر سیاق…