بسم الله الرحمن الرحیم
کثرت گرائی در تفکر اسلامی
بخش سوم
منبع و مأخذ : تدبرالقرآن اثر مولانا امین احسن اصلاحی
نویسنده و مترجم : عبدالبص یر صهیب صدیقی
تاریخ نشر : 30.03.2023 مطابق 8 رمضان المبارک 1444 قمری
هدف از این تلاش نفس گیر این است که تا معلوم گردد که نوعیت زبان قرآنکریم چیست و برای اندازی گیری و معیار محاسن ادبی آن چه چیز را در نظر گرفت .
من (مولانا اصلاحی ) در این مورد این تلاش را کرده ام که قبل از برداشتن قلم به قصد تحریر و تدوین تفسیر ، به ذخایر ادبیات دورۀ جاهلیت به تمام آن که به آنها دسترسی برای من مقدور بود ، مراجعه کرده ام و از آنها استفاده برده ام .
آنچه من (مولانا اصلاحی ) در این راستا انجام داده ام ، سهم من آنقدر زیاد نیست که به حساب آید بلکه بیشترین سهم از آن استادم مولانا حمیدالدین فراهی رحمه الله علیه است.
سهم من ( مولانا اصلاحی رحمه الله علیه ) در کار های علمی مولانا حمید الدین فراهی رحمه الله علیه در حد این است که هضم خوب یعنی درک و فهم محتویات و روش و اسلوبی است که استادم زحمت کشیده است.
در فهم کتاب عظیم که قرآنکریم است صرف به لسان و اسلوب لسان عرب دورۀ جاهلیت مراجعه کردن کفاف نمی کند بلکه لازم و ضروری است که معروف و منکر ، زندگی معاشرتی و خصوصیات آن ، معیارخیرو شر اجتماعی ، نظریات آن زمان را نیز در مورد زندگی اجتماعی ، تمدنی و سیاسی باید دانست و بر آنها آگاه بود.
دلچسپی ها و مشاغل روزمره ، رسوم و معتقدات مذهبی و بسیار چیز های دیگر دورۀ جاهلیت عرب در لیتریچر و ادبیات دوره جاهلیت عرب قابل دریافت اند .
واقف بودن از ادبیات و لیتریچر دورۀ جاهلیت خوب فهمیدن و آسان فهمیدن اشارات و تلمیحات ، تعریفات و کنایات قرآن کریم در بر دارد. و موقف قرآنکریم در این رابطه برجسته سازی و تأئید خیرات و زدودن شرور است.
بار بار و مکر این موقف به نحوی از انحاء در قرآنکریم تکرار می شود که در این رابطه در متن تفسیر در مناسبت های مرتبط وضاحت ها داده شده است.
در کتب های تاریخی که موادی که در مورد دورۀ جاهلیت عرب وجود دارد خیلی معلومات سطحی و سرسری اند .
به صورت عام مؤرخین تصویری از جامعۀ عرب دورۀ جاهلیت را ترسیم می کنند که آن جامعه یک جامعۀ انسانی نبوده بلکه زیاد شباهت به گله های حیوانی دارد. با دیدن این تصویر انسان گمان نمی کند که این قوم روزگاری برملت ابراهیم علیه السلام و وارث دین اسماعیل علیه السلام بوده است.
باوجود این انحرافات زیادی از راه و رسم انسانیت در جامعۀ عرب وجود داشت اما ترسیم تصویر حیوانی محض از جامعۀ دوران جاهلیت عرب با واقعیت هم خوانی ندارد ، زیرا که اگر این تصویر صحت دارد پس چگونه کتاب با عظمت قرآن کریم در این جامعه نزول یافت و این قوم حامل قرآنکریم شدند.
این تفصیل از این جهت داده شد که نزد من (مولانا اصلاحی) زبان یا لسان یک موضوع محدود نیست بلکه مفهوم نهایت وسیع را در بر دارد . آنچه در فهم قرآنکریم اساسی و مؤثر است ، ذوق آن ادبیات و لسان است که قرآنکریم با آن لسان نازل شده است. اگر این ذوق نبود محض با واژه به کنه معارف قرآن کریم به مشکل می توان رسید .
تنها بر فهم لغت و واژه فهم قرآنکریم منحصر نیست بلکه مؤثریت بیشتر از آن ذوق است و این هم اساسی است که ذوق بر فهم درست لغت و واژه ابتناء دارد.
استعمال لغت و واژه بر عهدۀ ذوق است و شواهد و نظایر ابعاد گوناگون معانی و مفاهیم واژه را منکشف می سازند و نشان میدهند.